ANALYSE – Martha Roby zit al drie termijnen in het Amerikaanse Congres namens de Republikeinen en komt uit de conservatieve staat Alabama.
Ze won de voorverkiezing in haar kiesdistrict eerder dit jaar met gemak: twee derde van de Republikeinse partij stemde op haar. Roby komt daarnaast uit dezelfde staat als de machtige senator Jeff Sessions, een van Trumps trouwste aanhangers.
Sinds zaterdag staat Roby niet langer achter de kandidatuur van Trump voor het presidentschap. Ze riep hem op zich terug te trekken uit de race.
“Het gedrag van Donald Trump maakt hem ongeschikt als kandidaat voor het presidentschap”, aldus Roby in een persverklaring.
De steun voor Trump brokkelt snel af. Eén voor één trekken Republikeinen hun handen af van de vastgoedmiljardair, nadat er een video is opgedoken uit 2005 waarin hij zeer vrouwonvriendelijke opmerkingen maakt. In de opname schept hij over hoe hij vrouwen in hun kruis kan tasten, want “als je een ster bent, laten ze dat toe”.
Grote imagoschade
Donald Trump staat op het punt om het imago van de Republikeinen grote schade toe te brengen, waar de partij nog jaren last van kan hebben. En binnen de partij hebben ze dat nu eindelijk door.
"Heel goed mogelijk. Dat was het risico vanaf het begin", stelt Matt Mackowiak, een Republikeinse strateeg en oprichter van adviesbureau Potomac Strategy Group. "Het kan meerdere verkiezingen duren voordat de Republikeinen de klap te boven zijn van het mogelijk verliezen van de meerderheid in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden."
Dit schandaal rond Trump is anders. Zoveel is duidelijk uit de reactie van talloze prominente Republikeinen, van de voorzitter van het Huis, Paul Ryan, tot de meerderheidsleider in de Senaat, Mitch McConnell.
Niemand kan achter de uitspraken van Trump staan. Nagenoeg elk woord dat hij in de opname uit 2005 over vrouwen zegt, is laatdunkend en schunnig. In een eerste reactie noemde Trump het "stoere praat uit de kleedkamer", waarmee hij de suggestie wekte dat het normaal is voor mannen om grappen te maken over aanranding en het plegen van overspel.
Dit is het moment dat Republikeinen massaal hun steun intrekken. En met een goede reden. Uit peilingen bleek tot nu toe dat de uitspattingen van Trump weinig invloed hadden op regionale verkiezingen.
Tot vrijdagavond.
Volgens een bron zagen de peilingen er voor Republikeinen in New York plotseling een stuk slechter uit. "We zijn de klos", zei een andere bron die voor het campagneteam van een Republikeins congreslid werkt.
Stoffige, oude mannen
Vier jaar geleden gaf het partijbureau van de Republikeinen opdracht om het verlies van de verkiezingen te analyseren. Het leverde een uitgebreid rapport op, waarvoor meer dan 2500 interviews met stemmers, bestuurders en partijleden zijn gehouden. Ook werd er een peiling gehouden onder 2000 Hispanics die Republikeins stemmen en een onlinepeiling gedaan met meer dan 36.000 respondenten.
Uit het rapport bleek dat de partij het contact met de achterban was verloren en bestond uit een club "stoffige, oude mannen". In plaats van nieuwe groepen kiezers aan te spreken waren de Republikeinen vooral in gesprek met zichzelf.
Vier jaar later heeft de Democratische kandidaat Hillary Clinton een voorsprong van 20 procentpunten onder vrouwelijke kiezers. En volgens een recente voorspelling ligt Trump op koers om slechts 15 procent van de Latino-stem binnen te halen, verreweg het laagste percentage ooit voor een kandidaat van een grote partij.
Er zijn daarnaast talloze andere groepen, zoals moslims, die een partij zien die wel praat over verandering, maar vervolgens de deur keihard voor ze dichtgooit. In dit geval zelfs letterlijk.
Cruz en Ryan in lastige positie
De partij staat op een kruispunt. Elke Republikeinse kandidaat zal nog jarenlang worden bevraagd over zijn of haar standpunt ten opzichte van Trump in 2016. Kijk naar senator Ted Cruz. Maandenlang weigerde hij om zijn steun uit te spreken voor Trump. Tot september, toen Trump er goed voor stond in de peilingen. En nu zit Cruz door de capriolen van Trump plots in een lastige positie.
Paul Ryan, voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, trok ondertussen een uitnodiging voor Trump in om samen op het podium te staan bij een partijbijeenkomst in Wisconsin zaterdagavond. Maar ook hij heeft zijn steun officieel nog niet ingetrokken.
Ryan, die net als Cruz lang wachtte met het uitspreken van zijn steun voor Trump, zit in een lastig parket: Trump is te beschadigd om naar Wisconsin te komen, maar is tegelijkertijd de kandidaat voor de Republikeinen die in november de verkiezingen moet winnen.
"De verkiezingsstrijd van Trump lijkt nu net op het faillissement van één van zijn bedrijven: anderen moeten niet alleen de scherven oprapen, maar ook boeten voor zijn fouten", zegt de Republikeinse strateeg Evan Siegfried, die al de gehele race kritisch is op Trump.
McCain heeft er genoeg van
Senator John McCain, die in 2008 de Republikeinse kandidaat voor het presidentschap was, trok zijn steun voor Trump zaterdag in. Hij somde daarbij een waslijst aan schandalen op rond Trump: het in diskrediet brengen van de familie van een oorlogsveteraan, een Mexicaanse rechter aanvallen vanwege zijn afkomst en zijn uitspraak dat McCain geen oorlogsheld is omdat hij zich gevangen liet nemen in Vietnam.
McCain sprak nog een wens uit over Trump: dat alleen hij verantwoordelijk is voor zijn gedrag en daarvan de consequenties moet ondervinden.
Zo werkt het niet. Sterker nog, dat benadrukt nog maar eens dat pas na het opduiken van een elf jaar oude video de Republikeinen eindelijk genoeg hebben van Trump. Dat is aan de late kant.